Hapa Kazi tu yamkera Lissu

Mbunge wa Singida Mashariki, Tundu Lissu

KAULI mbiu ya serikali ya Rais John Magufuli ya hapa kazi tu imedaiwa kuwa imeongeza vitendo vya kikandamizaji kila mahali nchini.


Tundu Lissu, Mbunge wa Singida Mashariki na Waziri kivuli wa Wizara ya Katiba na sheria amesema kauli mbiu hiyo imeleta ukandamizaji katika baadhi ya maeneo hata kule ambapo Chama cha Mapinduzi (CCM) kilikataliwa.

Alitolea mfano wa vitendo hivyo vilijitokeza katika jiji la Tanga ambako CCM ilikataliwa na wananchi lakini ilitumia ghilba na mabavu ya kila aina kuhakikisha inanyakuwa umeya wa jiji hilo.

Kutokana na ukandamizaji huo wa CCM, viongozi mbalimbali na madiwani waliochaguliwa na wananchi wanakabiliwa na mashtaka ya kutengenezwa kwa sababu tu ya kukataa kwao kutawaliwa na watu ambao hawakupata ridhaa ya wananchi.

Amefananisha kitendo hicho na kile na kilicho tokea Halmashauri ya Kilombero ambako mbunge halali wa jimbo hilo alitolewa kwa nguvu na polisi ili CCM iliyokataliwa na wananchi kwenye kura iweze kushinda nafasi ya mwenyekiti wa Halmashauri ya wilaya hiyo.

Amesema katika jiji la Dar es Salaam na Halmashauri zake licha ya serikali kuwa na nguvu nyingi lakini wananchi na viongozi wao walifanikiwa kutetea maamuzi ya wapiga kura na kuzuia ubakaji wa kidemokrasia kwa kuweka mameya wa chama kilichotawala kwa nguvu ya wananchi kwenye uchaguzi.

“haijalishi kwamba mawaziri hawa si mamlaka yao ya kinidhamu kwa utumishi wa umma na kama tulivyo onyesha wala hawajakamilisha majukumu yoyote ya kisheria sasa mawaziri wanafukuza au kusimamisha au kuwahamisha watumishi walio chini yao wakiulizwa hujibu hapa kazi tu”Lissu amesema.

Aidha amesema wakuu wa mikoa nao wanatumbua majipu kwa kuwasimamisha wakurugenzi wa halmashauri za serikali za mitaa na watumishi wengine wa serikali za mitaa bila kujali kuwa hawana mamlaka yoyote ya kisheria kwa kufanya hivyo wakiulizwa hukimbilia kujificha katika kauli mbiu hiyo ya kikandamizaji.

Alionya kuwa serikali ya Magufuli imekumbatia dhana ya kunyamazisha upinzani dhidi yake na kunyima uhuru wa vyombo vya habari na kudhihirisha hilo imeanza kuingilia uhuru wa mahakama kwa njia ya ajabu ambayo ni dalili ya moja kwa moja nchi kuingia kwenye udikekta kwa kauli mbiu ya hapa kazi tu.
CHANZO: MWANAHALISI ONLINE

Kenya ilivyonusurika mapinduzi ya wakomunisti baada ya Zanzibar

Rais wa kwanza wa Kenya Jomo Kenyatta

Na Joseph Mihangwa.

KWA miaka minne mfululizo kati ya mwaka 1962 na 1965, nchi zote nne za Afrika Mashariki asilia, kwa maana ya Kenya, Uganda, Tanganyika na Zanzibar, zilikumbwa na kiwewe pamoja na hofu ya ushawishi wa itikadi za Kikomunisti katika kipindi ambacho dunia ilikuwa ikijijenga kwa misingi ya vita baridi kati ya nchi za kibepari za Magharibi zikiongozwa na Marekani, na nchi za Kikomunisti/Kisoshalisti za Mashariki, zikiongozwa na Urusi na China.

Mapema mwaka 1961, vita hivi vilikuwa vimejidhihirisha kwa uwazi zaidi nchini Congo (sasa DRC) ambapo mgongano wa kambi hizo mbili ulipelekea kupinduliwa kwa serikali mpya ya Waziri Mkuu mwenye mrengo mkali wa siasa za Kikomunisti, Patrice Emery Lumumba, kisha kuuawa kwa amri ya Shirika la Kijasusi la Marekani (CIA) na Kapteni (baadaye Jenerali) Joseph Desire Mobutu (baadaye Mobutu Sesesseko Kuku Ng’bendu wa Zabanga) kuchukua madaraka.
Zanzibar ilihofiwa zaidi kugeuka mlango na kitovu cha Ukomunisti Afrika Mashariki kupitia mwanaharakati wa itikadi hiyo, Abdulrahman Mohamed Babu tangu miaka ya 1950 akiwa Katibu Mkuu wa Chama cha Zanzibar Nationalist Party (ZNP) kilichokuwa na uhusiano wa harakati za ukombozi na China, Cuba, Misri, Algeria na Urusi na ambaye baadaye alijiengua kutoka chama hicho na kuanzisha chama cha Umma Party (UP) mwaka 1963.

Ni chama hicho ambacho kwa sehemu kubwa makada wake walishiriki kupanga na kuratibu Mapinduzi ya umwagaji damu ya Januari 12, 1964 yaliyotokea visiwani Zanzibar.
Harakati za Babu na makada wenzake kuona Zanzibar inatawaliwa kwa sera na itikadi za Kikomunisti kufuatia Mapinduzi, zilitia hofu nchi za magharibi na kuipa Zanzibar jina la “Cuba ya Afrika”, zikaanza kuchukua tahadhari juu ya kujijenga haraka kwa Ukomunisti sehemu hii ya Afrika.

Mkakati wa kwanza wa nchi hizo, hususani, Marekani na Uingereza, kwa kumtumia Rais wa Tanganyika, Mwalimu Julius Kambarage Nyerere, ulikuwa ni kuundwa kwa Shirikisho la Afrika Mashariki (EAF) ambamo Zanzibar ya Kikomunisti ingeweza kumezwa isifurukute.

Mazungumzo ya kuunda EAF yaliposhindwa na mradi huo kusambaratika mjini Nairobi, Aprili 10, 1964, Marekani na Uingereza zilichukua mkakati mwingine uliobuniwa na aliyekuwa Balozi wa Uingereza nchini Kenya, William Attwood, ulioitwa “Zanzibar Action Plan” (ZAP) wa kuivamia Zanzibar kijeshi, mkakati uliomshtua Mwalimu kwa kuhofia vita vya kimataifa kupiganiwa mlangoni mwa Tanganyika.

Ni Attwood aliyepewa jukumu la kuandaa mpango wa uvamizi huo, na baada ya kuonana na Rais Jomo Kenyatta wa Kenya, aliripoti Washington akisema, “Kenyatta ameonesha kukubali mpango huu iwapo tu Nyerere na Obote wataridhia hatua hiyo. Amenithibitishia atakutana na Nyerere, Obote na Karume hivi karibuni kuzungumzia suala la Zanzibar”.

Ili kuepusha vita hivyo, Mwalimu alibuni “Shirikisho” tofauti na lile la EAF; safari hii alibuni Shirikisho (Muungano) kati ya Tanganyika na Zanzibar kwa madhumuni yaleyale ya kukabiliana na Ukomunisti kwa njia ya Zanzibar ya Wakomunisti kumezwa ndani ya tumbo la Tanganyika.
Aprili 18, 1964, Mwalimu alimruhusu Waziri wake wa Ulinzi na Mambo ya Nje, Oscar Kambona, kumjulisha Balozi wa Marekani nchini Tanganyika, William Leonhardt, juu ya Muungano uliotarajiwa, naye akaitaarifu Washington siku hiyohiyo akisema, “Kuzorota kwa hali na kuongezeka kwa ushawishi wa Babu na Wakomunisti Visiwani Zanzibar kumefanya Tanganyika ione umuhimu wa kuunda Shirikisho na Zanzibar ili visiwa hivi visiende kwa Wakomunisti wa China – CHICOMMS”.

Haya yakiendelea, Makamanda wa Vikosi vya Uingereza, I.S. Stockwell wa Jeshi la Anga la Uingereza (RAF) Afrika Mashariki, na I. H. Freeland wa Jeshi la Nchi Kavu (Infantry), tayari walikuwa wametoa amri ya pamoja (Joint Instruction) kwa Vikosi vyao, Namba 2/64 tayari kwa uvamizi.

Siku nne baadaye, Aprili 22, 1964, Mkataba (Hati ya Muungano) ukatiwa sahihi kati ya Karume na Nyerere mjini Unguja, na Muungano kutangazwa rasmi, Aprili 26, 1964 na hivyo Nyerere kuweza kuepusha “janga” la vita na kwa Ukomunisti kushika hatamu Afrika Mashariki.

Haya yakitokea nchini Tanganyika na Zanzibar, na nchini Kenya iliyowahi kuwa koloni la Uingereza tofauti na Tanganyika, Ukomunisti uliendelea kunyemelea chini kwa chini na kupanga Mapinduzi kwa staili tofauti na iliyotumika Zanzibar.

Alipofungua Chuo cha Kumbukumbu ya Patrice Lumumba (Lumumba Institute) mjini Nairobi siku na baada ya kuapishwa kuwa Rais wa kwanza wa Jamhuri ya Kenya, Desemba 12, 1964, Rais Jomo Kenyatta hakujua kwamba chuo alichokuwa akifungua ulikuwa ni mpango uliosukwa kwa makini kuja kumpindua.

Akifungua chuo hicho, kwenye eneo lenye ukubwa wa ekari 20, barabara ya Thika, akiwa katikati ya Mwenyekiti wa Bodi ya Chuo, Bildadi Kagia; mke wa Rais, Mama Ngina na Makamu wa Rais wa Kenya, Jaramogi Oginga Odinga; Rais Kenyatta alifahamishwa madhumuni ya chuo hicho yalikuwa ni kutoa elimu kwa makada wa chama tawala (KANU) kwa lengo la kuimarisha na kueneza moyo wa “Harambee” katika ujenzi wa taifa hilo kiuchumi, kijamii na kisiasa.

Pengine Bango la shaba langoni mwa chuo lilielezea mengi zaidi kuliko yale aliyoelezwa Kenyatta wakati wa ufunguzi, lilisomeka: “Chuo hiki ni kwa kumbukumbu ya hayati Patrice Lumumba, mwanaharakati mzalendo aliyefia mikononi mwa mabeberu na mawakala wao kwa kupigania uhuru wa kweli wa Kiafrika kisiasa, kiuchumi na ‘kiujamaa’ barani Afrika”.

Lakini Mkenya mmoja mzalendo na mwanaharakati; Makamu wa Rais, kwa jina la “Jaramogi” Oginga Odinga, alijua siri nyingine kubwa zaidi juu ya chuo hicho, ya “kuingiza nchini itikadi na Mapinduzi ya Kikomunisti nchini Kenya” kwa mlango wa nyuma bila serikali kujua na hatimaye kufanya Mapinduzi.

Na kwanini utawala wa Kenyatta, ulioegemea zaidi kwenye sera na itikadi za Ulaya Magharibi, haukuweza kutambua hilo kutokana na mazingira; kwa kuanzia na Mwenyekiti wa Bodi wa Chuo, Bildadi Kagia, aliyepata elimu na mafunzo ya kiharakati nchi za Kikomunisti (Urusi, China, Czechoslavukia) na aliyefahamika kwa misimamo yake ya Kikomunisti nchini Kenya, sawa tu na alivyokuwa Abdulrahman Babu, Zanzibar?.

Na lile bango langoni, je, halikuwashtua? Kwa nchi ya kibepari (Kenya), ambayo Rais wake alitamani hata iwe “huru” lakini isiwe Jamhuri, ibakie daima chini ya Malkia, kama zilivyo Canada, Australia, au New Zealand; kwa kusomeka kumtukuza Lumumba, hayati Mkomunisti wa kutupa, na kulaani “ubeberu” na badala yake kutukuza “ujamaa” ndani ya nchi ya kibepari?.
Huenda pengine ni kwa sababu Kenyatta na serikali yake walimuamini sana Oginga kwa kila alilofanya kwa Kenya, lakini kwa hili la kupanga Mapinduzi alikwenda mbali zaidi.

Aliwaza Ujamaa kabla ya Nyerere
Kenya ilipata madaraka ya ndani Juni 1, 1963 ambapo Waziri Mkuu Jomo Kenyatta aliteua Mawaziri 13 wa serikali yake huku Oginga Odinga akiwa Waziri wa Mambo ya Ndani.
Desemba 12, 1963 bendera ya Uingereza, “Union Jack” ilishushwa na bendera ya Kenya huru ikapepea kuashiria tamati ya utawala wa miaka 68 wa Uingereza, kuelekea Jamhuri chini ya chama tawala “Kenya African National Union” – KANU, Kenyatta akiwa Rais wa chama na Odinga makamu wake.

Mwezi Juni 1964, Kenyatta alihudhuria Mkutano wa Nchi za Madola nchini London na aliporejea alikuta fukuto la Usoshalisti ndani ya chama na serikali likiongozwa na Odinga pamoja na aliyekuwa Naibu Waziri wa Elimu, Bildadi Kagia, wakitaka sera mpya juu ya umiliki Ardhi na Elimu.

Harakati hizi ziliiweka pabaya serikali ya Kenyatta hata kulazimika kuweka sera na kuridhia sera ya “Ujamaa” kupitia “Session Paper No. 10” yenye dhana juu ya “African Socialism and its Application to Planning in Kenya” kama “Ujamaa wa Kiafrika na matumizi yake katika Mipango nchini Kenya”, na kuchapishwa Mei 4, 1965.

Kufikia mwaka 1965, “Ujamaa” wa Odinga ulikuwa umeigawa jamii ya Kenya na kupelekea kuuawa kwa kupigwa risasi kwa mtetezi wa “Ujamaa” na mwanasiasa machachari kupitia KANU, Pio Gama Pinto. Ndiyo kusema, Odinga aliwaza Ujamaa kabla ya Mwalimu kuandika Azimio la Arusha na Siasa ya Ujamaa na Kujitegemea mwaka 1967.

Hali ilipokuwa si shwari tena ndani ya KANU, Kenyatta aliona njia pekee ya kuzima “Ujamaa” ilikuwa ni kumwondolea Odinga wadhifa wa Makamu Rais wa KANU, kwa kuanzisha nafasi za Makamu Rais wa KANU wa Majimbo ambapo kwa Jimbo la Mashariki aliteuliwa Bw. Jeremiah Nyagali; Magharibi, Bw. James Masakhala; Nairobi, Bw. Mwai Kibaki; Pwani, Bw. Ronald Ngala, na Bonde la Ufa, Bw. Daniel Arap Moi huku Tom Mboya aliyekuwa wakala na kuwadi mkubwa wa Shirika la Ujasusi la Marekani (CIA) nchini Kenya akichaguliwa kuwa Katibu Mkuu wa KANU.

Kuona hivyo, Odinga alijiuzulu kutoka KANU, Aprili, 1966, na kuunda Chama cha Kenya Peoples’ Union” (KPU); na Mei 1966, akachapisha sera ya chama chake kuhusu Ardhi, Elimu na “Ujamaa”.

Julai 3, 1969, pale Tom Mboya alipouawa kwa kupigwa risasi na kufuatiwa na kuzuka kwa ghasia mjini Kisumu, KPU kilipigwa marufuku na Odinga kutiwa kizuizini.

Mkakati wa Mapinduzi ulivyosukwa

Mkakati wa kuangusha Serikali ya Kenyatta kupitia chama tawala – “KANU”, ulibuniwa na Oginga mwenyewe kwa ushirikiano na “Wakomunisti” wenzake ndani na nje ya KANU, kama ambavyo tu Babu na Wakomunisti wenzake Zanzibar, walivyoasisi Mapinduzi ya Januari 12, 1964 kwa kushirikiana na “Wakomunisti” ndani ya Chama tawala – Afro-Shirazi Party (ASP) bila Rais Abeid Amani Karume kujua.

Eneo la ekari 20 za chuo kilipojengwa lilinunuliwa na Oginga mwenyewe na ujenzi kukamilika kwa kasi ya ajabu ya miezi mitano tu na kugharimu pauni za Uingereza 27,000, huku sehemu kubwa ya fedha ikitolewa na nchi za Kikomunisti na Odinga kupewa na serikali jukumu na uhuru wote wa kuratibu ujenzi na uendeshaji wa Chuo.

Na ndiye pia aliyekuwa na mamlaka ya kuteua Bodi ya Chuo iliyokuwa na “Wakomunisti” wa Kikenya wa kutupa, wakiwamo, Bildadi Kagia (Mwenyekiti), Pio Gama Pinto (aliyeuawa kwa msaada wa CIA), J. Thuo, S. Nzioki, J. Wanyonyi, Profesa Munoru, Ochieng Oneko na S. Othigo Othieno.

Wengine walikuwa ni Kungu Karumba, Frederick Kubai; F. Oluande, Paul Ngei na Joseph Murumbi ambaye CIA lilimtumia bila mafanikio, kuhakikisha kwamba EAF linaundwa na Zanzibar inamezwa ndani ya Shirikisho hilo, wakati huo akiwa Waziri wa Mambo ya Nje wa Kenya.

Menejimenti ya Chuo iliongozwa na Mwana Sayansi ya Siasa mahiri na Mkomunisti, Mathew Mutiso na Naibu wake, mwanaharakati aliyepata mafunzo nchini Czechoslovakia, Wanguhu Ng’ang’a. Odinga alileta pia wahadhiri wawili kutoka Urusi, Mabwana Alex Zidravomyslov na Andrei Bogdanov, kufundisha somo la Misingi ya Ujamaa.

Masomo yaliyofundishwa karibu yote yalikuwa ya mrengo wa “Ujamaa”, na yalichaguliwa kwa umakini mkubwa: Historia ya Mifumo ya Siasa, Afrika kuelekea Ujamaa, Kiswahili, Uhasibu na Maisha ya Jomo Kenyatta.

Machi 4,1965., Odinga alipokea misaada mbalimbali kutoka nchi za Kikomunisti Czechoslovakia, Yugoslavia, Ujerumani Mashariki na China, ikiwa ni pamoja na gari la senema, vitabu na mablanketi.

Ukweli, mradi huu ulianza kwa kishindo na nguvu kubwa, nyuma yake kukiwa na Warusi na Wachina kwa kificho kwa lengo la kumwezesha Odinga kunyakua madaraka kupitia chama cha KANU.

Wanafunzi wa kwanza 114 waliripoti chuoni, Machi 4, 1965 wakiwamo Wenyeviti, Makatibu na Wahasibu wa KANU wa Wilaya, ambapo wanafunzi 84 wa kwanza walifuzu mafunzo Juni 30, 1965 na kurejea sehemu za kazi.

Wiki mbili baadaye, kikosi cha wahitimu hao kiliongoza “Mapinduzi” kwa kuutimua uongozi mzima wa KANU, Makao Makuu na kuwabakiza Kenyatta na Odinga pekee bila kujua ambacho kingefuatia. Lakini, Oginga na Wakomunisti wenzake walijua kilicholengwa.

Nyuma ya “Mapinduzi” haya alikuwamo raia wa China, Wang Te Mi, aliyesafiri hadi Kenya kwa kificho kama Mwandishi wa Habari kwa kutumia Pasi ya Kibalozi. Wang alitumika kama askari wa kujitolea wakati wa vita ya Korea (1954) na kupanda cheo kufikia Meja.

Mwingine alikuwa raia wa Afrika Kusini, Mkomunisti wa kutupa aliyekuwa akifundisha chuo cha “Duke of Gloucester” mjini Nairobi, Hosea Jaffe, na wengine nyuma ya pazia.

Ni Balozi wa Uingereza, William Attwood, kupitia kile kile alichokiita “vyanzo”, aliyegundua kilichotokea, kilichokuwa kikiendelea na kilichotarajiwa Makao Makuu ya KANU. Haraka haraka “akamujuza” aliyekuwa Waziri wa Mipango ya Uchumi na Wakala mkubwa wa CIA nchini Kenya, Tom Mboya ambaye naye aliunguruma bungeni kutaka serikali ichukue hatua za haraka kudhibiti hali.

Kuanzia hapo, serikali ilikazia jicho chuo hicho huku serikali ya Uingereza ikitishia kuvunja uhusiano na Kenya, na Marekani ikitishia kuiadhibu nchi hiyo ambapo Mei 5, 1965, serikali ya Kenya iliwafukuza wahadhiri hao wawili wa Kirusi chuoni hapo.

Hatua hii ya serikali, chini ya jicho kali la Uingereza na Marekani, iliepusha mapinduzi nchini Kenya mithili ya yaliyotokea Zanzibar kabla ya hapo.

Nyerere na “ujechaji” wa haki za umma

Mwalimu Julius K Nyerere.

Na Ahmed Rajab

“UKWELI ni kama kalio (tako), kila mtu anaukalia wake.”
Kama sikosei maneno hayo yaliwahi kutamkwa na Lech Walesa, kiongozi wa zamani wa wafanyakazi wa Poland aliyewahi kuwa Rais wa nchi yake (1990-1995) na ambaye siku hizi amestaafu.

Sasa nimekumbuka.
Nina hakika matamshi hayo yalikuwa yake Walesa.Nilikutana nayo nilipokuwa nikimsoma mwandishi aliye mwananchi mwenzake aitwaye Mariusz Szczygieł.

Kauli hiyo kuhusu ukweli inaweza ikawa na ufafanuzi mrefu na maelezo mapana na ya kina. Hata hivyo, naamini unaweza ukayakunja maelezo ya kauli hiyo.

Muhtasari wa maelezo ya kauli hiyo utakuwa kwamba kila mtu anauona ukweli kwa jinsi macho yake yaonavyo, kwa mtazamo wake.

Hayo yanaweza yakawa kweli kwa mambo fulani lakini sidhani, kwa mfano, kama unaweza usiku ukauita mchana au mchana ukauita usiku.

Huwezi ukionyeshwa paka ukasema kuwa huyo ni bata. Ukisema hivyo kwa kuamini basi wanaokusikiliza watasema kwamba labda umepungukiwa na sukurubu mbili tatu kichwani mwako.

Wala sidhani kama unaweza haramu ukaiita halali au halali ukaiita haramu.
Tukifuata mantiki ile kadhia ya Jecha Salim Jecha, Mwenyekiti wa Tume ya Uchaguzi ya Zanzibar (ZEC), ya kuufuta uchaguzi mkuu uliofanywa Zanzibar Oktoba 2015, na yaliyofuatia baadaye, haiwezi kuelezewa vingine isipokuwa kwamba kilikuwa kitendo cha ubakwaji wa demokrasia.

Kilikuwa kitendo kilichowapokonya wananchi haki yao na uhuru wao wa kumchagua wamtakaye. Hicho kikiwa ni kigezo muhimu katika mfumo wa demokrasia.

Hoja zote zimekwishatolewa kuwafahamisha watawala wabakaji wa demokrasia kwamba walichofanya ni dhuluma. Ni wizi kwa hivyo ni kosa la jinai.Ni kwenda kinyume na utu kwa hivyo si kitendo cha kiungwana.
Ni ushenzi.
Ni uhuni.

Ni ubabe wa kisiasa ambao unatumiwa kwa faida ya wachache katika jamii wenye lengo la kudumisha utawala wao.

Yote yanayopaswa kusemwa yamekwishasemwa kuhusu uharamia huo wa kisiasa. Watawala wameaswa na walio ndani ya nchi pamoja na walio nje ya nchi lakini bado hawataki kusikia. Wakiambiwa kweli wanakuwa kama waliolishwa shubiri; hutema papo hapo.

Juu ya yote yaliyotokea kuna funzo tulilolipata. Kadhia hiyo imedhihirisha namna ambavyo serikali ya dola iliyo dhaifu na inayokandamiza inavyoukaba, tena kwa urahisi, uhuru wa kisiasa wa wananchi na hivyo kuzidi kuwakandamiza.

Jengine lililojitokeza ni jinsi serikali ya aina hiyo inavyounda taasisi zenye dosari ambazo hufanywa makusudi ziwe na dosari ili ziweze kuyakidhi matakwa ya watawala wasio na nia ya kuyaacha madaraka.

Miongoni mwa taasisi hizo ni tume ya uchaguzi, uteuzi wake na muundo wake pamoja na mahakama na vyombo vya kulinda amani kama jeshi la polisi.

Serikali hizo huwa na uwezo wa kufanya hivyo zinapoachiwa kujifanyia zitakavyo bila ya kuwajibishwa au hata kuwekewa mipaka.

Hasara wanayoipata wananchi huwa haisemeki.Wanapokuwa wanapokonywa haki zao wanakuwa pia wanaporwa fursa ya kutamani. Hii nahisi ni hasara kubwa.

Ni dhara kwa sababu wananchi walio katika upinzani wasipokuwa makini na wakikosa viongozi madhubuti wanaweza wakavunjika moyo.

Wanaweza wakaacha kuwa na matumaini kwamba hali zao zinaweza kubadilika kwa kupatikana mageuzi ya utawala.

Mpaka sasa haionyeshi kwamba wapinzani wa Zanzibar wamefikia hali hiyo.
Kweli tangu uchaguzi wa Oktoba mwaka jana ubatilishwe wamekuwa wakiishi chini ya wingu la huzuni la kupokonywa ushindi wao lakini inatia moyo kuwaona bado wakiwa na matumaini.
Inavyoonyesha ni kwamba wanaamini ya kuwa giza la usiku halidumu milele.

Lililo muhimu hapa ni kwamba bado wana imani na viongozi wao na hawakujiingiza katika vitendo vya uvunjaji sheria na vya kuchafua amani licha ya kuchokozwa na mahasimu zao wa kisiasa.

Moja ya maswali yanayoulizwa na baadhi ya wenye kuzifuatilia siasa za michuano ya kisiasa visiwani Zanzibar ni iwapo yaliyozuka baada ya uchaguzi mkuu wa mwaka jana yalikuwa mambo ya kutarajiwa.

Kufutwa kwa uchaguzi mzima ulikuwa ni mpango wa kusudi uliokuwa umepangwa tangu awali au ulikuwa ni matokeo ya ajali ya kisiasa baada viongozi wa CCM kutanabahi kwamba ushindi haukuelekea kuwa wao?

Ushahidi uliopo unaonyesha kwamba ubakwaji wa demokrasia visiwani Zanzibar ni mkakati uliopangwa muda mrefu na viongozi wa chama kinachotawala.

Itakumbukwa kwamba wakati wa kampeni ya uchaguzi mkuu wa 2000 aliyekuwa siku hizo Makamu Mwenyekiti wa Chama cha Mapinduzi (CCM), Dk. Salmin Amour, alisema kadamnasi kwamba “ushindi lazima uwe wa CCM.”

Kujitakia ushindi si dhambi.
Lakini kilichoashiria shari ni pale Salmini alipoongeza kusema kwamba wakati wa upigaji kura yeye atakuwa nyumbani “lakini mambo yakizidi nitaingia uwanjani. Nasema waziwazi kama mambo hayaendi vizuri tunataka kushindwa basi nitaingia uwanjani bila ya hodi, tena khiyari yenu. Mkinikamata, mkinifunga lakini uhuru wangu uko hatarini.

Kwa hilo sina subira wala sina sumile…”
Kauli hiyo aliitoa Salmini mwaka mmoja baada ya kufariki dunia Mwalimu Julius Nyerere, muasisi mkuu wa CCM na mwenyekiti wake wa mwanzo (1977 hadi 1985).

Nyerere alikuwa na uzoefu wa mifumo tofauti ya kisiasa. Alipozivaa kwanza siasa nchini Tanganyika hapakuwako vyama vya siasa, halafu palikuwa na mfumo wa vyama vingi vya siasa, mfumo ulioendelea kwa muda baada ya nchi hiyo kupata uhuru 1961.

Baadaye Nyerere aliupiga marufuku mfumo huo na akakihalalisha chama kimoja tu, Tanganyika African National Union (TANU).

Tanganyika ilipoungana na Zanzibar 1964 na kuunda Jamhuri ya Muungano wa Tanzania kila mojawapo ya nchi hizo mbili ilikuwa na chama chake kimoja tu kilichokuwa halali.

TANU kilikuwa kwa upande wa Tanganyika na Afro-Shirazi Party (ASP) ndiyo iliyokuwa ikitawala Zanzibar.

Hali hiyo iliendelea hadi 1977 vyama hivyo viwili vilipoungana na kukizaa CCM.
Chama hicho siyo tu kwamba kina uzito mkubwa Tanzania lakini pia ni chama kilicho kwenye madaraka kwa muda mrefu kushinda chama kingine chochote cha siasa barani Afrika.

Tangu mfumo wa vyama vingi vya siasa urejeshwe Tanzania 1992 chama cha CCM kilizidi kujizatiti na kuandaa mikakati ya kuhakikisha ya kuwa madaraka hayakiponyoki. Kimeshinda chaguzi zote tano zilizofanywa kitaifa 1995, 2000, 2005, 2010 na wa 2015.

Juu ya hayo kumekuwako na shutuma kwamba CCM hakikuweza kupata ushindi wa halali visiwani Zanzibar na kwamba, kwa ufupi, ushindi wake huko daima umekuwa wa “kulazimishwa”.

Hata ushindi wake huko Bara nao pia umetiwa walakini katika uchaguzi wa mwaka jana.
Jambo moja lisilo na ubishi ni kwamba CCM ni chama chenye uwezo mkubwa wa kung’ang’ania madaraka.Kina magunia chungu mbovu yaliyojaa mbinu za kutumiwa ili kiweze kuendelea kutawala.

Baadhi ya mbinu hizo ni za halali na nyingine ni za haramu. Sitoshangaa ikiwa hizo za haramu ndizo nyingi.

Mbinu hizo zitakuwa zinakwenda sambamba na mfumo mzima wa utawala nchini.
Swali jengine la kujiuliza ni nini ungekuwa msimamo wa Nyerere kuhusu ubakwaji wa demokrasia Zanzibar? Angeliungama na wahuni wa kisiasa wa chama chake na kuhalalisha kilicho haramu?

Nadhani kwa hili angeliwaacha mkono. Kwa namna mambo yalivyokuwa yanakwenda ndani ya CCM katika siku za mwisho za uhai wake alikwishabaini kwamba hapakuwa na ugumu wa CCM kushindwa.

Yeye mwenyewe alikwishatamka kwamba angeweza kukiacha mkono chama hicho kwa kuwa kilikwishaanza kuoza.

Nyerere amewahi kufanya makosa mengi lakini kuhusu suala hilio ninaamini kwamba asingelikubali kuruhusu jina lake lichafuliwe kwa kuhusishwa na uamuzi ambao nina hakika angeliuelezea kuwa wa kijinga.

Nimewahi kusoma hivi karibuni jinsi jamaa fulani huko Afrika ya Kusini walivyoligeuza jina “Zuma” na kulifanya liwe kitenzi.

Wamefanya hivyo kwa sababu jina la Jacob Zuma, Rais wa Afrika ya Kusini, linanuka katika duru nyingi nchini humo kwa vile linahusishwa na shutuma za ufisadi wa aina kwa aina, toka wa kiuchumi (ulaji rushwa) na wa kisiasa (matumizi mabaya ya madaraka ya urais) pamoja na kashfa nyingine ambazo kheri tuzifunikie kombo.

Kwa hivyo, ni dhambi “kumzuma” mwenzako.
Unaweza kufikiri kuwa dhihaka kama hizi za kugeuza majina ya wakubwa na kuyafanya vitenzi ni mizaha ya kustawisha soga barazani au kwenye vijiwe lakini kwa kweli mizaha ya aina hiyo husambaza ujumbe mzito katika jamii. Huwa ni dhihaka zenye falsafa kubwa.

Sema sijui katika uonevu uliopita Zanzibar wakati wa uchaguzi wa Oktoba 2015 ni yupi mwenye kustahiki kupewa “hishma” kama hiyo ya jina lake kugeuzwa na kuwa kitenzi. Katika muktadha huo wa kudhulumu tuligeuze jina la Jecha Salim Jecha, aliyetumiwa kutekeleza dhulma hiyo?
Au tuligeuze jina la aliyemtuma, Dk. Ali Mohamed Shein?

Ikiwa Sule amemdhulumu Athumani tuseme Sule “amemjecha” Athumani au Sule “amemshein” Athumani?

Au vitenzi vyote hivyo viwili (“kujecha” na “kushein”) vinaweza kutumiwa kuwa na maana hiyohiyo moja ya kudhulumu au kuonea au kupokonya haki za watu, kutegemea na andasa za mtumizi wa kitenzi kinachohusika.

Mzimu wa Uchaguzi kuitafuna Zanzibar

Rais wa Zanzibar na Mwenyekiti wa Baraza la Mapinduzi Dkt. Ali Mohammed Shein.

Na Enzi T. Aboud – Imechapwa 25 April 2016

MZIMU wa ubaguzi kwa misingi ya rangi, mtu alikotoka, kuzaliwa na uchama wa vyama mfu vya kale, vya upinzani; Hizbu (ZNP) na chama cha watu wa Unguja na Pemba (ZPPP), sasa unakitafuna Chama Cha Mapinduzi (CCM) Zanzibar.

Baadhi ya makada wa CCM na wazee mashuhuri wa chama hicho wamesisitiza kukisafisha chama chao, lakini wakiwa na chembe za ubaguzi zinaoonekana dhahiri.

Katika kutekeleza zoezi hilo, makada hao wameapa kuwaondoka ndani ya chama wanachama wanaowaita “wasaliti,” ambao wanahusishwa, kwa njia moja ama nyingine na vyama hivyo vya upinzani.

Ma-Hizbu na Ma-CUF, kama wanavyoitwa ndani ya chama hicho, wanatuhumiwa kukihujumu na pia kuihujumu serikali yake ya Mapinduzi ya Zanzibar.

Serikali hiyo iliyoundwa hivi karibuni kwa mbinde na kususiwa na CUF na vyama vingine, imo katika majaribio makubwa ya kiuongozi kutokana na kutengwa na vyama vyote hivyo vya upinzani.

Kama hilo halitoshi, Rais Ali Mohamed Shein amenyooshewa kidole na baadhi ya makada wa CCM wenye msimamo mkali kwa hatua yake ya kumteuwa Hamad Rashid, kiongozi wa chama kidogo cha upinzani (ADC) kuwa waziri wa kilimo. Pia rais huyo aliwateua viongozi wawili wengine; Said Soud wa chama cha wakulima (AFP) na Juma Khatibu wa chama cha Tadea, ambao wamewateuliwa kuwa mawaziri wasiokuwa na wizara maalum.

Makada hao wa CCM wanapingana waziwazi na uteuzi huo wa viongozi wa upinzani, wakidai kuwa hawatamsaidia rais kutokana na misimamo yao ya kupinga sera za CCM na Mapinduzi ya Zanzibar ya 1964.

Wamebainisha kuwa Hamad Rashid alifukuzwa CCM miaka ya 80 pamoja na wenzake saba, akiwemo Maalim Seif Sharif Hamad walipobainika kuwa hawakubaliani na sera za CCM na muundo wa Muungano wa serikali mbili.

Pia viongozi hao walituhumiwa kujikita zaidi katika siasa za upinzani za kuitetea Zanzibar kupata hati zake ndani ya Muungano na kuwa mamlaka kamili.

Aidha, Rais Shein analalamikiwa kwamba hakufanya uchunguzi wa kina au washauri wake hawakumpa ushauri ipasavyo katika hatua za mwanzo kabla ya kufanya uteuzi wa mawaziri wa serikali yake mpya.

Inaelezwa kwamba CCM Zanzibar imekasirishwa na uteuzi wa Moulding Castico kuwa waziri kwa maelezo ya kutokuwa mzaliwa wa Zanzibar na siyo raia wa kuzaliwa wa Jamhuri ya Muungano wa Tanzania.

Imedaiwa kuwa Moulding ni raia wa kuzaliwa nchini Zambia ambaye aliwahi kuolewa na hayati Joseph Castico, Mzanzibari aliyefariki dunia miaka ya 90 na aliwahi kuwa Mkurugenzi wa mila, utamaduni na sanaa katika wizara iliyokuwa ya habari wakati wa utawala wa Rais (mstaafu) Dk. Salmin Amour na Dk. Amani Karume.

Katka mazingira hayo ya siasa za majungu, chuki za ubaguzi na kutuhumiana kwa mambo yasiyokuwa na tija ndani ya CCM, imethibitika kuwa hali hiyo ya udhaifu imeanza kuzoeleka na kuota mizizi.

Mbali na Moulding Castico kutiliwa shaka kwa kutuhumiwa kuwa siyo raia wa Tanzania, pia mwingine aliyenyooshewa kidole kwa tuhuma kama hizo ni spika mpya wa Baraza la Wawakilisha, Zubeir Ali Maulid.

Huyu anatuhumiwa kwamba siyo raia wa Tanzania, bali ni mzaliwa wa Uganda.

Kushuka na kupanda kwa Moulding Castico katika ulingo wa siasa Visiwani, kumetokana na mazingira ya majungu ya kisiasa na kupanda kwake kumetokana na ushiriki wake mzuri katika harakati za kijamii hasa za kuwapigania wanawake na uwezo wake wa kisiasa.

Kwa mara ya kwanza Moulding Castico aliteuliwa kuwa mjumbe wa Halmashauri Kuu ya Taifa ya CCM na baadaye kuteuliwa kuwa Katibu wa Mkoa wa Arusha.

Nafasi nyingine alizowahi kushika katika Serikali ya Mapinduzi ya Zanzibar ni mkurugenzi katika wizara iliyokuwa ya habari, mila na utamaduni wakati wa uongozi wa Dk. Salmin Amour, ingawa uteuzi wake ulitenguliwa baada ya kubainika kwamba hakuwa Mzanzibari na hakuwa raia wa Tanzania. Kwa miaka yote hiyo aliyoishi Zanzibar alikuwa ni mke wa hayati Joseph Costico aliyekuwa Zanzibar na raia wa Tanzania wa kuzaliwa.

Imekuwa ni kawaida kwa Zanzibar kuwapokea wageni na kuweza kuishi nchini bila kufuatiliwa kisheria na hata kufikia kushika nafasi za juu katika uongozi wa chama cha siasa hata katika nafasi za uongozi katika Serikali.

Utamaduni huu wa kutojali kuwahakiki wageni wanapoingia Visiwani, hasa wale wanaotoka nchi za jirani za Afrika Mashariki kama vile Kenya, Uganda, Zambia na Malawi, imekuwa ni jambo la mazoea.

Mwanya huo umekuwa ukitumiwa miaka mingi, hata baadhi ya viongozi wa kundi la kamati ya watu kumi na nne (14) waliofanya Mapinduzi mwaka 1964, yaliongozwa na John Okello aliyejivika cheo cha Field Marshall, alibainika kuwa ni raia wa Uganda.

Aidha, mjumbe mwingine wa kamati hiyo alikuwa Egunas Injin, raia ya Kenya.

Wakati CCM Zanzibar kinaishi kwa hofu ya mzimu wa chama cha kale, kilichokufa cha ASP, CCM Bara inasumbuliwa na hofu inayotokana na Katiba mbovu ya Muungano, inayozua maswali mengi kuliko majibu kuhusiana na uhalali wa Muungano wenyewe na namna ya kutoa fursa kwa vyama vyengine vya upinzani kwa upande wa Zanzibar.

Swali linakuja hapa- “je kama chama cha CUF kingeshinda uchaguzi wa mwaka jana wa Oktoba 25 na kiongozi wa Chama hicho, Maalim Seif Sharif Hamad kuwa Rais wa Zanzibar na Dk. John Magufuli kuwa Rais wa Tanzania, hali ya kisiasa ingekuwaje kwa vyama viwili tofauti kutawala sehemu mbili tofauti ya Tanzania?

Kinachoonekana sasa Wazanzibari bado wanabaguana kwa misingi ya vyama vya siasa vilivyo hai vya CCM na CUF na vyama mfu vya ASP, ZNP na ZPPP.

Fikra hovyo za makada wa CCM zilizojikita katika ndoto hewa za kurudi utawala wa sultani wa kiarabu nazo pia zinajumuisha matatizo ya kudumu ya kisiasa yasiyoweza kutatuka.

Hii pia imeonekana katika siasa zilizojitokeza na kuvunjwa kwa Serikali ya Umoja wa Kitaifa (SUK) ambayo inahusishwa na utawala wa kisultani.

Njia pekee ya kuondokana na mzimu wa vyama mfu katika utawala wa Zanzibar na katika siasa za mfumo wa vyama vingi ndani ya visiwa hivyo ni kufanya juhudi za kurudisha maelewano wa vyama vikubwa hivi viwili vya CUF na CCM na kutoa wigo mpana wa kugawana madaraka.

Lakini juhudi hizo zitaweza kufanikiwa pale tu Serikali ya Jamhuri ya Muungano wa Tanzania, hasa Rais Magufuli kuziangaza upya haki za Zanzibar na kuwajali Wazanzibari katika kusimamia uhuru na haki ya Zanzibar

Miaka 52 ya Muungano mimi kama shahidi

Mwalimu Julius K Nyerere na Sheikh Abeid Aman Karume

Na Othman Miraji

Watanzania wanaadhimisha miaka 52 ya Muungano wao wa Tanganyika na Zanzibar. Hongera. Siku 104 nyuma kutoka sasa Watanzania pia waliadhimisha miaka 52 ya Mapinduzi ya Zanzibar. Namshukuru Mwenyezi Mungu kwamba nimeshuhudia kwa macho yangu matukio hayo mawili makubwa ya kihistoria na maendeleo yake hadi leo. Kwangu mimi matukeo hayo mawili yamefungamana. Bila ya kutokea Mapinduzi ya Zanzibar (12.01.1964) sifikiri kwamba tungekuwa na Muungano huu wa Tanzania tunaouadhimisha. Japokuwa Hayati Mwalimu Nyerere (Muasisi wa Muungano pamoja na Hayati Mzee Karume) aliwahi kunukuliwa akisema kwamba hata kama Chama cha Afro-Shirazi, ASP, cha Zanzibar kingeingia madarakani kwa njia za kikatiba na si kwa njia ya mapinduzi, Muungano bado ungefanyika. Mimi sina hakika.

Kwa sisi wanafunzi wachache wa Kizanzibari (ungeweza kuihesabu idadi yetu kwa vidole vya mikono miwili) tuliokuwa tukisoma wakati huo katika Shule ya Sekondari ya Aga Khan (sasa Tambaza ) mjini Dar es Salaam, habari ya Mapinduzi ya serikali yaliotokea Zanzibar Januari 12, 1964 yalitufikia kwa mshangao mkubwa. Akili zetu za ujana wakati huo zilivurugika kutokana na habari hiyo, japokuwa kila wakati tulitakiwa na wazee wetu tujielekeze zaidi katika masomo na si katika siasa za mivutano zilizotawala nyumbani wakati huo. Ilipopita miaka ndipo wengi wetu tulipotambua kwamba Mapinduzi hayo yalifungamana pia na siasa kubwa zaidi kuliko vimo vyetu vichanga vya utoto. Mwishowe tuligundua kwamba kumbe wadau katika Mapinduzi hayo walikuwa si Wazanzibari peke yao.

Na pale Muungano wa Tanganyika na Zanzibar ulipoundwa, Aprili 26, 1964 baadae ndipo kila mmoja wetu alipogundua kwa ghafla kwamba mnamo siku moja tu amegeuka kutoka kuwa raia wa Jamhuri ya Watu wa Zanzibar na kuwa raia wa Jamhuri ya Muungano wa Tanganyika na Zanzibar. Pia kwamba Zanzibar haitokuwa tena na kiti chake katika Umoja wa Mataifa, lakini kutoka wakati huo itawakilishwa na kiti kimoja cha taifa jipya lenye jina la Tanzania. Tuligundua baadae pia kwamba wadau wa Muungano walikuwa ni wengi, yakiwemo madola mkuu yaliokuwa yakisuguana katika Vita Baridi baina ya kambi ya kibepari ya Magharibi na ya kikoministi ya Mashariki. Madola hayo yalisaka kila njia ili kuwa na ushawishi katika uchoraji wa ramani ya njia itakayopitia Tanzania katika siku za mbele.Yalikuweko maslahi kadhaa yaliopingana ndani ya Muungano huo. Kujiuliza masuali mengi wakati huo kulikuwa hakuna faida. Kwa vyovyote Muungano ulishaundwa, hamna litakaloweza kuubadilisha ukweli huo. Baadhi yetu tulijiuliza mbona mambo yalikwenda fasta fasta, kasi ilikuwa kubwa mno? Tulijijibu wenyewe kwamba kulikuwa hakuna wakati wa kudurusu nini kilichoamuliwa jana, hakuna wakati wa kuulizana na kushauriana. Kwanini? Sijui.

Licha ya kwamba kila mmoja wetu baada ya kumaliza shule alielekea njia yake- baadhi walienda vyuo vikuu na wengine kutafuta ajira- nilishangaa kwamba katika shule za madaraja yote na pia katika vyuo vya juu katika pande zote mbili za Muungano hakujatolewa elimu juu ya Muungano. Si tu wanafunzi katika masomo yao ya historia na elimu ya uraia, lakini pia Watanzania, kwa ujumla, hawakupewa maarifa na kuelemishwa kwa undani juu ya Muungano wao, faida zake na sabababu zilizopelekea uundwe. Nilishangaa pia kuona vipi Muungano huo ulivyofanywa kuwa zaidi mali ya viogozi badala ya kuwa mali halali ya wananchi wote wa pande mbili. Lakini nilijitosheleza kwamba Muungano wa watu wa pande mbili hizo ulikuweko kwa miaka na dahari, na hautavunjika, ila tu huu wa sasa umesadifu kuandikwa karatasini na wanasiasa.

Katika miaka ya sitini tulikuwa tunaishi wakati wa Vuguvugu la Mwamko wa Afrika, tukivutiwa na tunu za Afrika ilioyoungana. Viongozi wetu waliotuongoza kuelekea ukombozi, akina Nkurumah wa Ghana, Jamal Abdel Nasser wa Misri, Julius Nyerere wa Tanganyika na Jomo Kenyatta wa Kenya walituambia kwamba Afrika ili iweze kusikika vilivyo na kuwa na nguvu katika jukwaa la kimataifa lazima nchi za Afrika ziungane. Nkurumah alienda mbali kutaka Afrika ilio na serikali, bunge, jeshi na rais mmoja. Mwalimu Nyerere alimtahadharisha mkuu huyo wa Ghana na kumwambia aste aste, polepole. Kwanza tuanze na Muungano wa nchi zilioko katika mkoa mmoja mmoja. Baadhi ya vijana wa wakati huo walivutiwa na Muungano wa Tanzania, kama kianzio cha ndoto ya kuwa na Muungano wa Afrika nzima. Hawajajali kwamba matayarisho yake hayajawa ya kutosha na kwamba wananchi wa pande hizo mbili hawakushauriwa kabla. Hata baadhi ya mawaziri wa huko Zanzibar walikuwa hawana taarifa hadi siku za mwisho kabla ya kutiwa saini Mkataba wa Muungano. Kwa vijana hao, lakini, lengo ndilo lilikuwa muhimu zaidi kuliko njia za kupita kulifikia lengo lenyewe.

Hadi miaka ya karibuni (baada ya kuanza mfumo wa vyama vingi vya siasa) ilikuwa mwiko kuzungumzia juu ya suala la Muungano na manung’uniko ( yaliyoitwa “Kero”) juu ya Muungano huo yalifichwa chini ya mkeka. Mara nyingi kero hizo zilisikika zaidi kutoka upande wa Zanzibar kuliko wa Tanganyika. Ni kawaida yule anayehisi anapoteza zaidi ndiye anayelalamika zaidi. Huenda kwa mujibu wa tarakimu za kifedha ikaonekana upande mmoja unabeba mzigo mkubwa zaidi kuliko vile inavostahiki au inapunjwa zaidi kuliko inavostahiki. Lakini kwa vile kunakosekana uwazi na kwamba Muungano umekuwa ukiendeshwa kwa kuoneana muhali na kienyeji kuliko kuwa wa kisayansi na wa kitarakimu, ni rahisi kwa kila upande kudai kwamba unaonewa na si kwamba unaonea.

Muungano wa Tanzania haujajengeka kwa nguvu za tarakimu na za kifedha, lakini, kama walivyosema waasisi wake, kutokana na udugu wa kihistoria wa watu wake. Ni Muungano wa Damu ambao si rahisi kuvunjika kwa sababu za kifedha. Muhimu zaidi ikumbukwe kwamba ni Zanzibar iliyowachia mamlaka yake ya juu kabisa ya kiutawala na utambulisho wake wa kimatifa, mambo ambayo kabisa mtu hawezi kuyatathmini kwa vipimo vya fedha na tarakimu.

Japokuwa hapo awali Mkataba wa Muungano ulitaka taasisi mbili za kutunga sheria- Bunge kwa upande wa Tanganyika na Baraza la Mapinduzi kwa upande wa Zanzibar- mwishowe ziidhinishe ibara ziliomo ndani ya Mkataba huo, kuna watu wanaodai kwamba kwa upande wa Zanzibar jambo hilo halijafanyika. Hivyo kuna wanasheria wa masuala ya katiba wanaouwekea alama ya kuuliza uhalali wa Mkataba huo. Lakini hayo, baada ya kupita miaka 52 ya Muungano na kama Wajerumani wanavyosema, hiyo ni theluji ilionyesha jana. Imeshayayuka. Au kwa msemo wa Kiswahili: Yaliopita si ndwele, tugange yajayo. Mkataba wa Muungano ulitaja mambo 11 tu yawe masuala ya Muungano, lakini sasa yameengezwa na kufikia 23. Hiyo ni kusema mamlaka ya Zanzibar ndani ya Muungano yamezidi kufifia.

Tume ya Marehemu Jaji Francis Nyalali iliyochunguza mwaka 1991 juu ya utayarifu wa Watanzania kama wanautaka mfufo wa vyama vingi vya siasa ilitaka utaratibu wa sasa wa kuwa na serikali mbili- ya Muungano na ya Zanzibar- ubadilishwe na uwe wa Shirikisho. Tume hiyo ilikubali kwamba kuna matataizo ndani ya Muungano na ikasema ingekuwa busara kero kuhusu Muungano huo zisikilizwe na zitafutiwa ufumbuzi. Lakini walitokea watu waliosema kwamba mfumo wa Shirikisho utafungua njia kwa Muungano wenyewe kuvunjika. Kuna watu walioamini na bado wanaamini kwamba Mapinduzi ya Zanzibar yasingedumu hadi leo bila ya kuweko Muungano.

Udhaifu ninaouona mimi ni kwamba Watanzania wa pande zote mbili za Muungano hawajaelezewa kinagaubaga sababu za kuunganishwa hapo April 1964. Inasemekana Hayati Mzee Karume wa Zanzibar alilikubali wazo la Muungano kutoka kwa Hayati Mwalimu Nyerere wa Tanganyika kama njia kwa serikali mpya ya Mapinduzi ya Zanzibar kuwa na ulinzi dhidi ya jaribio lolote la wapinga mapinduzi wa ndani na nje ya Zanzibar kutaka kuipindua serikali yake.

Ndani ya Baraza la Mapinduzi la Zanzibar kulikuweko pia watu waliokuwa wanafuata siasa za mrengo wa kikoministi na wa shoto ambao Mzee Karume inadaiwa alihisi wangeweza kutishia uongozi wake.

Lakini watafiti wengine wanahoji kwamba kulikuweko mbinyo mkubwa kutoka nchi za Magharibi, hasa kutoka Marekani, ili Mapinduzi ya Zanzibar yadhibitiwe kwa vile yalionekana kuwa ni ya hatari na huenda yangeeneza ushawishi wa Wakominsiti na wa nchi za Kambi ya Mashariki katika eneo zima la Mashariki ya Afrika. Wamarekani hawajataka kucheza bahati nasibu na halafu washindwe na kuiona Zanzibar inageuka kuwa „ Cuba ya Afrika Mashariki“. Wao waliiona Jamhuri ya kimapinduzi ya Watu wa Zanzibar kuwa ati ni kibaraka wa madola ya Mashariki, hivyo kwa wao Wamarekani Muungano wa Tanganyika ( iliokuwa wakati huo inasaidiwa sana na nchi za Magharibi) na Zanzibar ni njia bora ya kuzuwia kusambaa hatari ya ukoministi.

Haijapita miaka, Mapinduzi ya Zanzibar yaligeuka na yalianza „kuwatafuna watoto wake“ yenyewe, licha ya wapinzani wake wa asili. Hofu ilienea Visiwani na kuna watu waliopotea bila ya kujulikana hatima zao hadi leo. Wazanzibari wengi walikimbilia Tanzania Bara kunusuru maisha yao au wakihofia kwamba wangewekwa vizuizini. Baadhi ya wale waliofukuzwa makazini Zanzibar waliweza kujipatia ajira Bara na wengine kwenda ng’ambo. Serikali ya Muungano mjini Dar es Salaam ilijua fika nini kilichokuwa kinatendeka Zanzibar, lakini wachambuzi wanasema wakuu wa Bara hawajataka kujiingiza katika mambo ya ndani ya Visiwani. Walihofia wasije kuwakasirisha wakuu wa huko Zanzibar. Yote huenda ni kuulinda Muungano usipate mtikisiko na labda kuvunjika. Na hasa inavyosemekana kwamba katika miezi ya mwisho kabla ya kuuawa Hayati Mzee Karume uhusiano baina yake na Hayati Mwalimu Nyerere ulikuwa si wa uchangamfu mkubwa kama ulivyokuwa hapo mwanzo.

Malengo makubwa ya Mapinduzi ya Zanzibar ambayo Chama cha Afro Shirazi yalijivunia nayo – kuondosha ubaguzi wa makabila na wa rangi, kuhakikisha kuna huduma za kijamii kwa watu wote, kutokomeza umaskini, kutoa bure huduma muhimu za kijami za elimu, afya pamoja na maji – yalianza kusahauliwa polepole. Badala yake viongozi walijikusanyia mali na kuwa kama masultani wepya, huku uhuru wa raia wa kutoa maoni ukibanwa.

Wahakiki wanasema kwamba Mzee Hayati Karume aliposaini Mkataba wa Muungano alifikiri Tanganyika na Zanzibar zinaingia katika Mfumo wa Shirikisho la nchi mbili zitakazokuwa na mamlaka mengi, tena sawa, kila moja katika mambo yake ya ndani, na mambo machache yawe ya Muungano. Kabla ya nchi zote za Afrika Mashariki kuwa huru, wazo la kuundwa Shirikisho la Afrika Mashariki baada ya uhuru lilikuweko na kupigiwa upatu sana. Inafikiriwa na baadhi ya watu kwamba kiongozi huyo wa Zanzibar wakati huo hajafikiria kwamba Muungano huo utakuwa kama huu wa sasa ambao unaweka mamlaka mengi sana kwa serikali ya Muungano. Utaratibu wa serikali ya Tanganyika kuwa ni ileile ya Muungano ulikusudiwa uwe kwa muda mfupi sana, labda mwaka mmoja, hadi pale katiba mpya ya kudumu ya Muungano itakapotungwa. Lakini hadi leo mfumo huu ungaliko, bado unaendelea, ikiwa ni miaka 52 tangu kuanzishwa Muungano. Hoja iliotolewa kwa miaka mingi kutoka upande wa Zanzibar ni kwamba hakuna msingi wowote wa kusema kwamba Tanganyika imepoteza utambulisho wake ndani ya Muungano huu. Kwa hakika Tanganyika imevaa joho la Muungano na imejipanua kimamlaka. Ni mamlaka ya Zanzibar, kama inavotajwa katika Mkataba wa Muungano, ndio ya kulindwa na kuendelezwa ili kwamba, kama alivosema Hayati Mwalimu Nyerere mara kadhaa, kusiweko dhana kwamba Tanganyika ilio kubwa na yenye rasilimali nyingi zaidi “imeimeza” Zanzibar ilio ndogo kieneo na kwa idadi ya wakaazi.

Ukweli ni kwamba kila miaka ilivyoenda utambulisho wa Zanzibar ndani ya Muungano, kisiasa, kiuchumi na kiutamaduni, unapungua. Hilo ni jambao ambalo Wazanzibari wengi linawasumbua hata kufikia hadi wengi wao sasa wanataka mfumo wa serikali tatu kama Tume ya Katiba Mpya ya Jaji Warioba ilivyopendekeza miaka miwili ilopita. Katika uchunguzi wake, tume hiyo imegundu kwamba zaidi ya asilimia 60 ya Wazanzibar wanataka Muungano wa Mkataba baina ya Tanganyika na Zanzibar.

Wazanzibari wanalikumbuka baraza la mawaziri la mwanzo la serikali ya Muungano hapo mwaka 1964, chini ya Hayati Mwalimu Nyerere kama rais. Lilikuwa na mawaziri 20 ( akiwemo mwanasheria mkuu wa kutoka upande wa Bara asiyekuwa na kura). Kati yao 13 walikuwa wanatokea Bara (Nyerere, Kawawa, Kambona, Munanka, Maswanya, Mgonja, Shaba, Eliofoo, Jamal, Bryceson, Tewa, Sijaona na Lusinde) na 7 walitokea Zanzibar (Karume, Jumbe, Hanga, Idriss Abdulwakili, Babu, Hasnu Makame na Hassan N. Moyo). Linganisha na baraza la Mawaziri la sasa chini ya Rais Magufuli ambalo lina mawaziri 23 (pamoja na mwanasheria mkuu wa serikali kutoka Bara asiyekuwa na kura) . Lina Wazanzibari wanne tu (Makamo wa rais Bi Samia Suluhu, Dk. Shein – kutokana na mamlaka aliyokuwa nayo kama rais wa Zanzibar – Dk. Hussein Mwinyi na Profesa Makame Mbarawa.

Tangu kuweko Muungano hakuna Mzanzibari aliyewahi kushika nafasi za juu katika taasisi za Muungano kama Benki Kuu, jeshi au polisi. Kuna idadi ndogo sana ya Wazanzibari wanaofanya kazi katika balozi za Tanzania nchi za nje na pia sehemu ya Zanzibar katika michango inayopata Tanzania kama misaada, mikopo au ruzuku kutoka nchi na taasisi za nje ni haba mno. Ilipokataliwa Zanzibar kujiunga na Jumuiya ya Kiislamu Duniani, OIC, kwa kuambiwa kwamba masuala ya mambo ya kigeni na ushirikiano wa kimataifa yako chini ya serikali ya Muungano, Wazanzibari wengi walihuzunishwa. Mfumo wa serikali ya Muungano wa utozaji na ukusanyaji kodi umelaumiwa mara kadhaa na wafanya biashara wa Zanzibar kwamba unawaonea, hautilii maanani kwamba uchumi wa Zanzibar ni wa kivisiwa, tafauti na ule wa Bara.

Hadi mwaka 1992 ulipoingia mfumo wa vyama vingi vya kisiasa, maoni yeyote yaliyohoji au kuonesha kutoridhika na mfumo wa Muungano uliokuweko yalinyamazishwa. Lakini watu waliendelea kuelezea maoni yao na kutaka kuchangia katika kutunga mustakbali mwema wa Muungano wao. Marais wa Zanzibar waliopita, Mzee Jumbe, Dr. Salmin Amour na pia Dr. Amani Karume hawajawa na wakati rahisi pale walipokuwa wanasimama kidete kabisa kutetea maslahi ya Zanzibar ndani ya Muungano. Mara kadhaa maalalamiko aliyokuwa akiyatoa aliyekuwa makamo rais wa kwanza wa Zanzibar, Maalim Seif Shariff, juu ya kupunjwa Zanzibar katika faida za Muungano yamekuwa yakibezwa kutokana tu na maslahi ya kichama badala ya kushughulikiwa.

Zanzibar inahitaji iuangalie uhusiano wake namna ulivyo na Tanzania Bara kwani unatoa sura kwamba Tanganyika ndio mlinzi wa serikali ya Zanzibar kwa vyovyote vile, bila ya kujali nini kinatokea ndani kwenyewe Visiwani. Maadam chama tawala cha CCM kinabakia madarakani katika pande zote mbili za Muungano. Maono ya CCM tangu kuundwa kwake kuelekea Zanzibar yamekuwa kuwekea uzito zaidi suala la usalama katika visiwa hivyo kuliko lile la maendeleo.

Zanzibar imeshindwa kutamba na kuingia kwa njia huru katika mikataba ya kiuchumi na kifedha bila ya ridhaa ya serikali ya Muungano. Haiwezi kufurukuta na kuwa na siasa zake huru juu ya mambo ya fedha na sarafu zinaoambatana na mikakati yake ya maendeleo, kwa vile masuala hayo ni ya Muungano. Siasa zozote mbovu za Benki Kuu ya Tanzania zinaumiza moja kwa moja uchumi wa Zanzibar. Kugharimia urari wa malipo huko Bara kunaiumiza pia Zanzibar- ughali wa maisha kupanda na kuweko mriupuko wa bei za bidhaa.

Ukitizama uzoefu wa Miungano katika sehemu nyingine za dunia ni kwamba pale Muungano unapokuwa baina ya nchi kubwa na nchi ndogo kunakuweko kila wakati hofu ya nchi ndogo „kumezwa“ na nchi kubwa. Miungano kama hiyo iliojengeka kwa hofu kutoka upande mmoja haijadumu, imevunjika. Mifano mizuri ni ile iliokuweko baina ya Misri na Syria na kuundwa Muungano wa Jamhuri ya Kiarabu baina ya mwaka 1958-1961. Wasyria walihiyari kujitoa kutoka Muungano huo kwa vile waliona hatamu na nyadhifa nyingi za juu katika serikali ya Muungano zilikamatwa na Wamisri.

Shirikisho la Senegambia ambalo lilikuwa baina ya Senegal na Gambia, nchi mbili huko Afrika Magharibi, lilikufa mwaka wa 1989 baada ya kudumu miaka saba tu. Gambia ilikataa kuwa na mfumo wa serikali ya Muungano ikihofia kumezwa na Senegal ilio kubwa kieneo na kwa idadi ya wakaazi. Pia tusiusahau Muungano wa Kisoviet (Urusi) baina Russia na Jamhuri nyingine za Kisoviet na ambao ulisambaratika mwaka 1999 baada ya kuweko kwa karibu miaka 80. Waeritrea wilikataa kubakia ndani ya Ethiopia na walikamata bunduki kupigana dhidi ya majeshi ya Ethiopia ili kuikomboa nchi yao baada ya kukaliwa kwa zaidi ya miaka 20. Watu wa nchi ndogo ya Timor Mashariki huko Kusini Mashariki ya Asia baada ya Mreno kuondoka nchini mwao mwaka 1975 hawajakubali ukoloni huo nafasi yake ichukuliwe na ukoloni wa nchi kubwa jirani ya Indonesia. Walipigana hadi walipopata uhuru mwaka 2002. Wasahara Magharibi huko Afrika Kusini wanapigana, hawataki kulikubali takwa la Morocco kwamba nchi yao iwe sehemu ya miliki ya Ufalme wa Morocco.

Baadhi ya wakati huzushwa suala kama Tanganyika au Zanzibar zitamudu kuishi kila moja peke yake bila ya Muungano. Suala hilo hasa linaelekezwa zaidi kwa Zanzibar kama inaweza kuishi bila ya Tanganyika. Tanganyika inaweza sana, ukiangalia uchumi wake mkubwa. Lakini haitopenda kuwa na jirani ambaye hatabiriki, hajulikani atakuwa vipi baada ya kuvunjika Muungano. Hiyo ndio maana Rais aliyepita wa Muungano, Jakaya Kikwete, alimwambia wazi hivi karibuni katibu mkuu wa Chama cha Upinzani cha CUF, Maalim Seif Shariff, kwamba CCM inahofia kwamba pindi Maalim Seif Shariff atakuwa rais wa Zanzibar basi atauvunja

Muugano. Hilo Maalim Seif Shariff amelikataa moja kwa moja, na kusisitiza kwamba yeye ni muumini wa Muungano, lakini Muungano anaoutaka ni ule wa haki. Anasema Muungano wa sasa unaibana Zanzibar na anakumbusha msemo wa rais wa kwanza wa Zanzibar, Hayati Mzee Karume, kwamba Muungano ni kama koti. Usishange mtu anapotaka kulivua pale linapombana sana na kushindwa kupumua. Maalim Seif Shariff anashikilia kwamba yeye ndiye mshindi halali wa uchaguzi wa urais wa Zanzibar wa Oktoba mwaka jana na ambao ulivunjwa na Tume ya Uchaguzi ya nchi hiyo.

Wazanzibari wengi sana hawana wazo la kuuvunja Muungano. Vivyohivyo walivyo Watanganyika wengi. Wengi wao hawajawahi kuishi katika nchi nyingine isipokuwa hii ya sasa yenye jina la Jamhuri ya Muungano wa Tanzania. Hawaijui ile Zanzibar kabla ya 1964. Vivyohivyo kwa Watanganyika. Ni wachache walio hai wanaijuwa Tanganyika. Suali linazushwa kila wakati ikiwa Muungano huu ni mzuri na wenye manufaa mbona nchi nyingine za jirani hazijavutiwa nao? Tukumbuke kwamba Muungano huo ulisadifu kufanyika katika wakati ambao viongozi waliouasisi walihitajiana. Na ingekuwa si wakati huo na matukeo yaliozunguka wakati huo, kama vile kutokea Mapinduzi ya Zanzibar na uhasama wa madola makuu uliokuweko wakati huo wa Vita Baridi, sidhani kwamba ingewezekana kuwa na Muungano wa Tanzania wa aina hii. Suala la Muungano wa damu, japokuwa ni muhimu, lakini ni la pembeni.

Licha ya yote hayo, inafaa pia tuachane na ile ambayo imekuwa dhana potofu hadi miaka ya karibuni kwamba kuhoji mambo fulani yanayofanyika ndani ya Muungano- ambayo hayatimizi lile lengo mama la awali la usawa baina ya pande mbili- ni uhaini, kukosa uzalendo au sawa na kuupinga Muungano wenyewe. Suala la kuhoji mambo ya yanayofanyika kuhusu Muungano, kuudadisi na kuudurusu baada ya kila muda ni jambo linaloupa afya Muungano pamoja na hewa mpya ya kupumua nayo kila wakati. Muungano ni zoezi endelevu na kila inapohitajika kuufanyia marekebisho au mabadiliko ni sahihi kabisa kufanya hivyo. Siasa za mkwamo hazisaidii. Watu wasigope kuja na ubunifu mpya kuhusu Muungano wao. Wakati mwingine woga ni mbaya zaidi kuliko yale magonjwa ya hatari sana kwa mwanadamu. Katika mchezo wa mpira inabidi wakati mwingine ubadilishe mbinu (tactics ) za mchezo ili ushinde. Vilevile kwa Watanzania juu ya Muungano wao.

Muungano mzuri na ulio wa amani ni ule unaowapa watu wote wa pande zote za Muungano haki ya kuchangia na kujiamilia mustakbali wao tangu kutoka ngazi za chini kabisa hadi juu kabisa. Chachu nyingine inayojenga Muungano imara ni kuheshimiwa haki za binadamu kwa raia wote ndani ya Muungano, raia wawe huru kuchagua mfumo wa kisiasa wanaoutaka na viongozi gani wanataka wawaongoze kwa ajili ya maendeleo yao ya kiuchumi, kijamii na kitamaduni.

Kwa vyovyote, kwamba Muungano wao umefikia miaka 52, licha ya matatizo yote, ni jambo la fahari kwa Watanzania. Wana kila haki ya kujivunia. Wamezipiku nchi nyingi zilizojaribu kufanya hivyo na zikashindwa njiani. Watanganyika na Wazanzibari kwa pamoja wamethibitisha kwamba mara nyingine “kupepesuka si kuanguka”. Happy Birthday Muungano.